Công nghệ sau thu hoạch dứa

Dứa là một loại nông sản có giá trị kinh tế cao nhưng lại dễ bị hư hỏng sau thu hoạch do đặc tính nhanh chín và nhạy cảm với điều kiện bảo quản. Việc ứng dụng công nghệ sau thu hoạch đã giúp giải quyết các thách thức liên quan đến chất lượng, thời gian bảo quản, và đầu ra của sản phẩm. Dưới đây là một ví dụ cụ thể về việc áp dụng công nghệ để tối ưu hóa chuỗi cung ứng dứa.

1. Thực trạng và thách thức

Sản lượng cao, tiêu thụ thấp, nhiều vùng trồng dứa, đặc biệt ở các quốc gia như Việt Nam, Thái Lan, Philippines, thường gặp tình trạng dứa chín rộ trong một thời gian ngắn, dẫn đến khó khăn trong tiêu thụ và giá bán giảm mạnh. Tổn thất sau thu hoạch, dứa dễ bị dập nát, mất nước và thối rữa nếu không được bảo quản đúng cách. Khó xuất khẩu, tiêu chuẩn chất lượng quốc tế đòi hỏi quy trình xử lý sau thu hoạch nghiêm ngặt mà nhiều nông dân chưa đáp ứng được.

Dứa tươi

Xem thêm: Triển khai R&D phát triển sản phẩm mới

2. Giải pháp ứng dụng công nghệ sau thu hoạch

2.1. Công nghệ bảo quản

• Bảo quản lạnh:
  • Dứa sau thu hoạch được làm lạnh nhanh để hạ nhiệt độ xuống 10-12°C, làm chậm quá trình chín và giảm sự phát triển của vi khuẩn.
  • Kho lạnh được thiết kế với hệ thống kiểm soát độ ẩm (85-90%) để duy trì độ tươi ngon của dứa trong 3-4 tuần.
• Bảo quản bằng màng bao sinh học:
  • Sử dụng các màng bao sinh học từ chitosan hoặc alginate để giảm tốc độ thoát hơi nước và ngăn chặn sự phát triển của nấm mốc.

2.2. Công nghệ xử lý sau thu hoạch

• Xử lý nhiệt:
  • Dứa được xử lý nhiệt (khoảng 50°C trong vài phút) để tiêu diệt nấm mốc và ký sinh trùng trên bề mặt, đảm bảo an toàn cho xuất khẩu.
• Xử lý bằng ozone:
  • Sử dụng khí ozone để khử trùng dứa, kéo dài thời gian bảo quản mà không cần sử dụng hóa chất bảo quản độc hại.

2.3. Chế biến sâu để đa dạng hóa sản phẩm

• Dứa đóng hộp:
  • Dứa được cắt, xử lý, và đóng hộp theo quy trình tiệt trùng, tạo ra các sản phẩm như dứa lát, dứa nghiền hoặc nước ép dứa. Điều này giúp gia tăng giá trị và thời hạn sử dụng.
• Sấy khô hoặc đông lạnh:
  • Dứa sấy khô, dứa đông lạnh nguyên trái hoặc dạng miếng nhỏ giúp đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa và quốc tế.
• Sản phẩm phụ:
  • Tận dụng phần vỏ và lõi dứa để sản xuất enzyme bromelain (dùng trong công nghiệp thực phẩm và dược phẩm).

2.4. Công nghệ logistics và đóng gói thông minh

• Vận chuyển lạnh:
  • Sử dụng xe lạnh hoặc container lạnh để vận chuyển dứa từ vùng trồng đến các nhà máy chế biến hoặc cảng xuất khẩu.
• Bao bì thông minh:
  • Dùng bao bì có cảm biến khí ethylene, giúp kiểm soát mức độ chín của dứa trong quá trình vận chuyển.

Dứa sấy

3. Hiệu quả đạt được

3.1. Tăng giá trị kinh tế

• Dứa không chỉ được tiêu thụ ở dạng quả tươi mà còn được chế biến thành các sản phẩm giá trị cao như nước ép, dứa sấy, và enzyme. Điều này giúp tăng giá trị kinh tế gấp 2-3 lần so với bán dứa tươi.

3.2. Giảm tổn thất sau thu hoạch

• Tổn thất do dập nát hoặc thối rữa giảm từ 30% xuống dưới 10%, nhờ các giải pháp bảo quản và vận chuyển lạnh.

3.3. Mở rộng thị trường xuất khẩu

• Dứa đạt tiêu chuẩn chất lượng để xuất khẩu sang các thị trường khắt khe như EU, Mỹ, và Nhật Bản, nhờ quy trình xử lý nhiệt và ozone.

3.4. Phát triển bền vững

• Tận dụng triệt để phụ phẩm từ dứa giúp giảm thiểu lãng phí và tạo thêm nguồn thu nhập từ các sản phẩm phụ.

4. Giải pháp để ứng dụng công nghệ dễ dàng hơn

4.1. Đầu tư cơ sở hạ tầng

• Xây dựng hệ thống kho lạnh và nhà máy chế biến tại các vùng trồng dứa.
• Cung cấp các thiết bị xử lý nhiệt hoặc sấy khô với giá hợp lý cho các hợp tác xã nông nghiệp.

4.2. Hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo

• Đào tạo nông dân và doanh nghiệp cách vận hành thiết bị bảo quản và chế biến.
• Hướng dẫn quy trình xử lý sau thu hoạch theo tiêu chuẩn quốc tế.

4.3. Hỗ trợ chính sách và tài chính

• Chính phủ cần cung cấp các chương trình hỗ trợ vốn vay, giảm thuế hoặc trợ giá cho việc đầu tư công nghệ.
• Khuyến khích hợp tác công tư để phát triển các dự án chế biến nông sản.

5. Kết luận

Ứng dụng công nghệ sau thu hoạch không chỉ giúp giải quyết bài toán đầu ra cho dứa mà còn tạo động lực phát triển bền vững cho ngành nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm. Đây là chìa khóa để nâng cao giá trị kinh tế, tăng khả năng cạnh tranh và đảm bảo sự phát triển lâu dài cho nông sản dứa.

Tài liệu tham khảo:

1. The challenges of the dehydration processing of pineapple – https://www.opticept.se/
2. Role of Drying Technologies on the Drying Kinetics, Physical Quality, Aroma, and Enzymatic Activity of Pineapple Slices – https://www.mdpi.com/
3. Drying behaviour and optimization of drying conditions of pineapple puree and slices using refractance window drying technology – https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/