Các loại định mức trong sản xuất

Định mức là một khái niệm quan trọng trong quản lý, sản xuất và kinh tế, được sử dụng để chỉ một mức tiêu chuẩn hoặc quy định nhất định áp dụng cho một hoạt động, công việc, hoặc tài nguyên. Định mức giúp thiết lập cơ sở để đo lường, kiểm soát và đánh giá hiệu quả của các hoạt động.

1. Các loại định mức phổ biến

1. Định mức lao động:
   • Là thời gian hoặc công sức lao động cần thiết để hoàn thành một công việc cụ thể trong điều kiện bình thường.
   • Ví dụ: Số giờ lao động cần để sản xuất một sản phẩm.
2. Định mức vật tư:
   • Là lượng nguyên liệu, vật tư cần thiết để sản xuất một đơn vị sản phẩm hoặc thực hiện một công việc.
   • Ví dụ: Số kg thép cần thiết để làm ra một chiếc ghế.
3. Định mức tiêu hao năng lượng:
   • Là mức năng lượng tiêu thụ cần thiết để hoàn thành một đơn vị công việc hoặc sản phẩm.
   • Ví dụ: Số kWh điện cần dùng để sản xuất một tấn xi măng.
4. Định mức kinh tế:
   • Là các chỉ tiêu hoặc mức chuẩn về chi phí, giá thành trong hoạt động sản xuất kinh doanh.
   • Ví dụ: Chi phí tối đa cho một dự án xây dựng.
5. Định mức quản lý:
   • Là các quy định liên quan đến quản lý thời gian, nhân lực hoặc tài nguyên để đạt được mục tiêu tối ưu.

Định mức sản xuất

Xem thêm: Cách xác định điểm hòa vốn

2. Lợi ích của việc sử dụng định mức

Định mức giúp doanh nghiệp dự đoán chính xác nhu cầu về nguyên vật liệu, nhân lực và thời gian sản xuất, từ đó lập kế hoạch sản xuất hiệu quả. Bằng cách so sánh định mức với thực tế tiêu thụ, doanh nghiệp có thể phát hiện các bất thường và tìm cách giảm thiểu chi phí.

Định mức là một thước đo hiệu quả của quá trình sản xuất. Bằng cách so sánh kết quả thực tế với định mức, doanh nghiệp có thể đánh giá hiệu quả hoạt động của từng bộ phận, từng công nhân.

Định mức giúp doanh nghiệp xác định các công đoạn sản xuất không hiệu quả và tìm ra giải pháp cải tiến. Định mức giúp đảm bảo sản phẩm được sản xuất đúng tiêu chuẩn về chất lượng và số lượng.

3. Các bước xây dựng định mức

Việc xây dựng định mức là một quá trình quan trọng để đảm bảo hiệu quả sản xuất. Dưới đây là các bước chi tiết hơn để bạn hiểu rõ hơn:

3.1. Phân tích Công Việc

• Phân giải công việc: Chia nhỏ công việc sản xuất thành các công đoạn cụ thể, chi tiết nhất có thể.
• Xác định các yếu tố đầu vào: Liệt kê tất cả các yếu tố cần thiết cho mỗi công đoạn như: nguyên vật liệu, nhiên liệu, năng lượng, công cụ, dụng cụ, máy móc, thời gian, nhân công.
• Xác định các yếu tố đầu ra: Xác định sản phẩm cuối cùng của mỗi công đoạn.

3.2. Xác định các yếu tố ảnh hưởng

• Yếu tố con người: Kỹ năng, kinh nghiệm, sức khỏe của người lao động.
• Yếu tố máy móc thiết bị: Loại máy móc, công suất, độ mới, tình trạng bảo trì.
• Yếu tố nguyên vật liệu: Chất lượng, độ đồng đều của nguyên vật liệu.
• Yếu tố môi trường: Nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, tiếng ồn.
• Yếu tố tổ chức quản lý: Phương pháp tổ chức sản xuất, hệ thống kiểm soát.

3.3. Thu Thập Dữ Liệu

• Phương pháp quan sát trực tiếp: Quan sát trực tiếp quá trình sản xuất để ghi lại thời gian thực hiện từng công đoạn, số lượng nguyên vật liệu tiêu thụ.
• Phương pháp phỏng vấn: Hỏi người lao động về thời gian thực hiện công việc, khó khăn gặp phải.
• Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Sử dụng các tài liệu kỹ thuật, tiêu chuẩn, hồ sơ sản xuất để thu thập dữ liệu.
• Phương pháp chụp hình: Chụp hình các công đoạn sản xuất để phân tích sau.

3.4. Tính Toán Định Mức

• Định mức thời gian: Tính toán thời gian tiêu chuẩn để hoàn thành một công việc, bao gồm thời gian làm việc thực tế và thời gian phụ trợ.
• Định mức nguyên vật liệu: Tính toán lượng nguyên vật liệu tiêu thụ cho một đơn vị sản phẩm, bao gồm cả hao hụt.
• Định mức năng lượng: Tính toán lượng năng lượng tiêu thụ cho một đơn vị sản phẩm.
• Định mức chi phí: Tính toán tổng chi phí để sản xuất một đơn vị sản phẩm.

3.5. Kiểm Tra và Điều Chỉnh

• So sánh định mức với thực tế: So sánh định mức đã tính toán với kết quả thực tế để đánh giá độ chính xác.
• Điều chỉnh định mức: Nếu có sự chênh lệch lớn, cần điều chỉnh lại định mức.
• Cập nhật định mức: Định mức cần được cập nhật thường xuyên để phù hợp với những thay đổi trong quá trình sản xuất.

4. Các phương pháp xây dựng định mức thường gặp

Việc lựa chọn phương pháp xây dựng định mức phù hợp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến độ chính xác và hiệu quả của quá trình sản xuất. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến được sử dụng:

4.1. Phương pháp thống kê

• Nguyên lý: Dựa trên việc thu thập và phân tích một lượng lớn dữ liệu về thời gian thực hiện công việc, số lượng nguyên vật liệu tiêu thụ trong quá khứ.
• Ưu điểm: Đơn giản, dễ thực hiện, phù hợp với các công việc lặp đi lặp lại.
• Nhược điểm: Độ chính xác phụ thuộc vào chất lượng dữ liệu thu thập, chưa tính đến các yếu tố thay đổi.
• Các bước:
  • Thu thập dữ liệu: Thời gian thực hiện, số lượng vật liệu, điều kiện làm việc.
  • Xử lý dữ liệu: Tính toán trung bình, độ lệch chuẩn.
  • Xác định định mức: Lấy giá trị trung bình làm định mức.

Phương pháp thống kê thường được áp dụng để xây dựng định mức cho công việc lắp ráp sản phẩm tiêu dùng.

4.2. Phương pháp kinh nghiệm

• Nguyên lý: Dựa trên kinh nghiệm và phán đoán của các chuyên gia, người lao động có kinh nghiệm.
• Ưu điểm: Nhanh chóng, linh hoạt, phù hợp với các công việc mới hoặc công việc có tính chất phức tạp.
• Nhược điểm: Độ chính xác phụ thuộc vào kinh nghiệm của người đánh giá, có thể chủ quan.
• Các bước:
  • Tổ chức hội nghị: Mời các chuyên gia, người lao động có kinh nghiệm tham gia.
  • Thảo luận: Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, đưa ra ý kiến về định mức.
  • Quyết định: Dựa trên sự thống nhất chung để xác định định mức.

Phương pháp kinh nghiệm thường được áp dụng để xây dựng định mức cho công việc sửa chữa máy móc phức tạp.

4.3. Phương pháp phân tích công việc

• Nguyên lý: Phân tích chi tiết các công đoạn của một công việc, xác định thời gian tiêu chuẩn cho từng công đoạn.
• Ưu điểm: Chính xác, khoa học, có thể xác định được nguyên nhân của những sai lệch.
• Nhược điểm: Phức tạp, tốn thời gian.
• Các bước:
  • Phân tích công việc: Chia nhỏ công việc thành các phần tử nhỏ nhất.
  • Xác định thời gian tiêu chuẩn: Dựa trên các bảng tiêu chuẩn, tài liệu kỹ thuật.
  • Tổng hợp: Tính tổng thời gian tiêu chuẩn của tất cả các công đoạn.

Phương pháp phân tích công việc phù hợp để xây dựng định mức cho công việc gia công cơ khí chính xác.

4.4. Phương pháp thực nghiệm

• Nguyên lý: Thực hiện thử nghiệm để đo lường thời gian thực tế và các yếu tố khác liên quan đến công việc.
• Ưu điểm: Chính xác, khách quan, phù hợp với các công việc mới hoặc công việc có điều kiện làm việc thay đổi.
• Nhược điểm: Tốn kém thời gian và tài nguyên.
• Các bước:
  • Thiết kế thí nghiệm: Xác định các yếu tố cần kiểm tra, thiết lập điều kiện thí nghiệm.
  • Thực hiện thí nghiệm: Thu thập dữ liệu.
  • Phân tích kết quả: Tính toán và đưa ra kết luận.

Phương pháp thực nghiệm phù hợp để xây dựng định mức cho công việc mới, chưa có dữ liệu tham khảo.

4.5. Phương pháp tổng hợp

• Nguyên lý: Kết hợp nhiều phương pháp trên để đạt được độ chính xác cao nhất.
• Ưu điểm: Đa dạng, linh hoạt, phù hợp với nhiều loại công việc.
• Nhược điểm: Phức tạp, cần nhiều thời gian và nguồn lực.

4.6. Lựa chọn phương pháp phù hợp:

Việc lựa chọn phương pháp xây dựng định mức phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tính chất của công việc: Công việc đơn giản hay phức tạp, lặp đi lặp lại hay mới.
• Độ chính xác yêu cầu: Cần độ chính xác cao hay có thể chấp nhận sai số.
• Thời gian và nguồn lực: Có bao nhiêu thời gian và nguồn lực để xây dựng định mức.
• Kinh nghiệm của người xây dựng: Kinh nghiệm về phương pháp xây dựng định mức.

Định mức càng chính xác thì việc quản lý sản xuất càng hiệu quả. Định mức phải đảm bảo tính khả thi trong điều kiện sản xuất thực tế. Định mức cần được điều chỉnh linh hoạt khi có sự thay đổi. Nên khuyến khích người lao động tham gia vào quá trình xây dựng định mức để tăng tính khách quan và khả năng chấp hành.

Ví dụ: Để xây dựng định mức cho công đoạn hàn một mối hàn, ta cần:

• Phân tích công việc: Chuẩn bị vật liệu, lắp ráp, hàn, kiểm tra.
• Xác định yếu tố ảnh hưởng: Loại vật liệu, kích thước mối hàn, loại máy hàn, kỹ năng người hàn.
• Thu thập dữ liệu: Đo thời gian thực hiện mỗi công đoạn, số lượng vật tư tiêu hao.
• Tính toán định mức: Tính thời gian tiêu chuẩn cho một mối hàn, lượng điện cực tiêu thụ.
• Kiểm tra và điều chỉnh: So sánh với các mối hàn khác, điều chỉnh nếu cần.

Định mức là một công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Việc xây dựng và áp dụng định mức một cách hiệu quả đòi hỏi sự tham gia của toàn bộ nhân viên trong doanh nghiệp.

Tài liệu tham khảo:

1. Measuring Worker Performance Using Production Norms – https://industryreadyskills.com/
2. Work norm and types of norms – https://www.effectiveflux.com/